Türkiye'nin ikinci 500 sanayi kuruluşunun üretimden satışlardaki artış hızı yüzde 14,2 ile 3 yılın en düşük seviyesine geriledi. Satışlardaki yavaşlama eğilimi kârlılığı da olumsuz etkiledi. İSO İkinci 500'ün 2018'de 19 milyar TL olan faaliyet kârı, 2019'da 16,8 milyar TL'ye indi.
Dünya ticaretinde korumacılık ve yavaşlama gibi gelişmeler, KOBİ'lerin satış hızlarına da yansıdı. Gelişmenin etkisi ile Türkiye'nin en büyük ikinci 500 kuruşunun üretimden satışlardaki hızı son 3 yılın en düşük seviyesine geriledi ve yüzde 14,2 olarak gerçekleşti. İstanbul Sanayi Odası (İSO), “İSO Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2019” araştırmasının sonuçlarını açıkladı. Araştırma sonuçlarına göre; 2019 yılında İSO İkinci 500'ün üretimden satışları yüzde 14,2 oranında artarak 137,5 milyar TL'den 157 milyar TL'ye yükseldi. 2019 yılındaki bu artış, 2017'deki yüzde 30,9 ve 2018'deki yüzde 27,8'lik artışlarla kıyaslandığında, üretimden satışlardaki büyüme performansının yavaşladığına işaret etti. Söz konusu bu oran aynı zamanda son üç yılın en düşük artışı olarak dikkat çekti.
“Satışlarda ivme kaybı yaşandı”
Konuyla ilgili açıklamada bulunan İSO Başkanı Erdal Bahçivan, 2019'un KOBİ'ler için oldukça zor bir yıl olduğuna dikkat çekerek, “Sanayicilerimiz, bir yandan dünyada yükselen gümrük duvarlarının ve küresel ekonomideki yavaşlamanın etkilerini hissederken yurtiçinde de 2018'de yaşanan finansal şokların yaralarını sarmaya çalıştı. Satışlarda belli bir ivme kaybı yaşandı. Bu nedenle İSO İkinci 500 şirketlerinin üretimden satışlarını yüzde 14,2; istihdamını da yüzde 4,1 oranında artırmasını bir başarı olarak görmeliyiz” dedi.
Orta ve yüksek teknoloji yükselişte
İSO İkinci 500 Büyük Kuruluşu’nun teknoloji yoğunluklarına göre yarattıkları katma değer dağılımına bakıldığında ise özellikle orta-yüksek teknoloji ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payındaki artış dikkat çekti. Orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı bir önceki yıla göre 2,6 puan artışla yüzde 24,2’ye yükselirken, yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı ise yüzde 2,1’den yüzde 2,2’ye çıktı. Böylece orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin toplam payı 2018'de yüzde 23,7 iken, 2019'da 2,7 puan artarak yüzde 26,4'e yükseldi. İSO Başkanı Bahçivan, söz konusu gelişmeyi umut verici olarak değerlendirirken bir diğer olumlu gelişmenin ise Ar-Ge yapan şirket sayısı ve yatırımında yaşandığını kaydetti.
Ar-Ge harcaması arttı
Araştırma sonuçlarına göre, İSO İkinci 500 içerisinde daha çok sayıda kuruluş Ar-Ge faaliyetlerine yöneldi. 2017 yılında 188 olan Ar-Ge yapan kuruluş sayısı, 2018'de 218'e, 2019'da ise 231'e çıktı. Bu şirketlerin Ar-Ge harcamaları da 2019'da yüzde 44,6 oranında artarak 498,6 milyon TL'den 721,2 milyon TL'ye yükseldi. Aynı dönemde Ar-Ge harcamalarının üretimden satışlara oranı da yüzde 0,36'dan yüzde 0,46'ya çıktı.
İç pazardaki kayıp telafi edildi
İSO İkinci 500 kapsamında olumlu bulunan gelişmelerden biri de ihracat verileri oldu. Bilindiği gibi 2019, ihracat açısından oldukça zorlu bir yıldı. 2019'da küresel ticarette yaşanan korumacılık önlemleri ile dünya mal ticareti daralmış ve ihracatta rekabet artmıştı. Bu ortamda İSO İkinci 500'ün ihracatı, 2019 yılında yüzde 9,4 oranında artarak 9,8 milyar dolara yükseldi. Böylece İSO İkinci 500, 2019 yılında Türkiye toplam ihracatının yüzde 5,4'ünü, sanayi ihracatının ise yüzde 5,6'sını gerçekleştirdi. İSO Başkanı Bahçivan, KOBİ'lerin zorlu geçen yılda büyük şirketlere kıyasla daha fazla etkilendiğini ancak, iç pazardaki kaybı dışarı açılarak telafi ederek ihracatta önemli bir başarı yakaladıklarına dikkat çekti. Araştırmaya göre, 2019'da ihracat yapan şirket sayısı 463'e yükseldi.
FAVÖK, 6 yıldır ilk kez negatif
Satışlardaki yavaşlama eğilimi İSO İkinci 500'ün kârlılıklarını da olumsuz etkiledi. İSO İkinci 500'de 2018 yılında 19 milyar TL olan faaliyet kârı, 2019'da yüzde 11,5'lik düşüşle 16,8 milyar TL'ye indi. Bir diğer önemli kârlılık büyüklüğü olan FAVÖK (faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr), toplanmaya başlandığı 2013 yılından bu yana ilk kez negatif eğilim gösterdi. İSO İkinci 500'de 2018 yılında 23,2 milyar TL olan FAVÖK, 2019 yılında yüzde 5,6 oranında küçülerek 21,9 milyar TL'ye geriledi. Araştırmaya göre, İkinci 500'de vergi öncesi kâr ve zarar toplamı, 2019 yılında yüzde 17,6 oranında artarak 10,6 milyar TL’ye yükselirken, üretim faaliyeti dışı gelirleri ise 1,6 milyar TL olarak gerçekleşti.
Dönen duran varlıklara bakıldığında ise İSO İkinci 500'de geçen yıl olduğu gibi bu yıl da duran varlıklar aleyhine olan bozulmanın sürdüğü görüldü. Dönen varlıkların payı yüzde 61,5'ten yüzde 63,6'ya yükselirken, duran varlıkların payı yüzde 38,5'ten yüzde 36,4'e geriledi.
Rapora göre, sanayicilerin son yıllarda makul bir çözüm bulunmasını istedikleri konulardan biri olan KDV alacakları, İSO ilk 500'de olduğu gibi İkinci 500 şirketleri için de ciddi bir sorun olmayı sürdürdü. 2019 yılında İSO 500'ün devreden KDV'si bir önceki yıla göre yüzde 1,9 oranında artarak 10,8 milyar TL'ye yükselmişti. Bu yük İSO İkinci 500 için de 2019 yılında yüzde 7,8 oranında artarak 1,9 milyar TL oldu.
İlk sıra Panasonic Life Solutions'ın
2019 yılı İSO İkinci 500 sıralamasında üretimden satışlar büyüklüğüne göre ilk sırayı "Panasonic Life Solutions" aldı. 482 milyon 130 bin lira ile birinciliğe oturan bu kuruluş, 2018 yılında İSO 500'de 490. sıradaydı. İkinci sırada ise 482 milyon 54 bin lira ile "Kervan Gıda" yer aldı. Kervan Gıda, 2018 İSO İkinci 500 sıralamasının 18'incisiydi. Üretimden satışlara göre üçüncü kuruluş ise 481 milyon 440 lira ile "AKA Otomotiv" oldu. Bu kuruluş da 2018 yılında İSO 500'ün 463'üncü sırasındaydı.
“Finansman sıkıntısı ikinci 500'de de devam ediyor"
İSO Başkanı Erdal Bahçivan, İSO İkinci 500'ün faaliyet kârlılığındaki düşüşe rağmen, finansman giderleri ve kambiyo net zararında belirgin bir düşüş ve vergi öncesi dönem kârlılığında iyileşme söz konusu olduğuna dikkat çekti. Ayrıca firmaların bu dönemde ek borçlanmadan kaçınarak mali borçlarını yüzde 1,7 azalttığını ve özkaynakları destekleyerek borç/aktif oranını yüzde 60'ın altına düşürdüğüne dikkat çeken Bahçivan, “Bu gelişmeler, 2018 türbülansının ardından reel sektörde çok daha gözle görülür hale gelen bilanço riskinin hafifletilmesi açısından oldukça değerli" dedi. Bahçivan, finansman ile ilgili sıkıntıların ilk 500'de olduğu gibi İSO İkinci 500'de de önemli bir sorun olarak yerini koruduğunu söyledi. Bahçivan, şöyle devam etti: “İSO İkinci 500'de finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı, 2019 yılında yüzde 52,6'dan yüzde 47,5'e inmiş görünse de; finansman giderlerinin bu şirketlerimizde de kârlılığı önemli ölçüde sınırladığını söylememiz gerekiyor." Her şeye kârşın İSO İkinci 500'ün 2019'un zorlu koşullarına rağmen iyi bir performans sergilediğini anlatan Bahçivan,, “Sanayicilerimiz bugünkü COVID-19 pandemi koşullarında görüldüğü gibi bir yıl önce de, zorluklara rağmen ekonomideki en temel işlevi olan üretmeyi sürdürüp, aş ve iş yaratmayı başararak Türkiye'nin ve Türkiye ekonomisinin yanında olma sorumluluğunu güçlü bir şekilde göstermiştir" dedi. Finansman giderleri, sanayi kuruluşlarının kârlılıklarında temel belirleyicilerden biri olmayı 2019 yılında da sürdürdü. 2018 yılında 10 milyar TL olan finansman giderleri 2019 yılında yüzde 20,1 oranında azalarak 8 milyar TL'ye geriledi. Böylece finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı 2019 yılında yüzde 52,6'dan yüzde 47,5'e indi. Bu düşüşe rağmen faaliyet kârının yarısına yakın kısmının finansman giderlerine ayrıldığı görüldü.
430 şirket kâr, 70'i zarar etti
- 2019 yılında İSO İkinci 500 içerisinde kâr eden kuruluş sayısı önemli ölçüde artarak 393'ten 430'a yükselirken, zarar eden kuruluş sayısı ise 107'den 70'e geriledi.
- Aynı yılda FAVÖK'e göre kâr eden kuruluş sayısı 482 olarak gerçekleşirken, zarar eden kuruluş sayısı ise 18 oldu.
- 2019 yılında İSO İkinci 500'de istihdam yüzde 4,1, ödenen maaş ve ücretler ise yüzde 25,8 oranında arttı.
- Yabancı sermaye paylı kuruluşların sayısı beş yıl aradan sonra ilk kez artarak 64'e yükseldi.
- 2017'de 35 olan halka açık kuruluşlar sayısı, 2018'de 37, 2019'da 35 olarak gerçekleşti.
- İSO İkinci 500'de özkaynakların toplam aktifler içindeki payı 2018 yılında yüzde 37,6 iken, 2019 yılında artışını sürdürdü ve yüzde 41,3'e yükseldi.
- Toplam borçların payı ise 2018 yılında yüzde 62,4 iken, 2019 yılında yüzde 58,7'ye geriledi.
- İSO İkinci 500'de mali borçlar, 2019 yılında yüzde 1,7 oranında azalarak 56,2 milyar TL'den 55,2 milyar TL'ye geriledi.
- Kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki payı yüzde 46,7'ye indi.
İstihdam yüzde 4,1 arttı
İSO İkinci 500'ün istihdam verileri, sanayi sektörünün, istihdam ve nitelikli insan kaynakları için önemli alanlardan birini oluşturmayı sürdürdüğünü gösterdi. 2019 yılında İSO İkinci 500'de istihdam yüzde 4,1 artarak 237 bin 586'ya yükselirken, ödenen maaş ve ücretler ise yüzde 25,8 oranında artarak 16 bin 998 TL'ye çıktı. Bu oranlar 2019 yılındaki zorlu koşullara rağmen İSO İkinci 500'ün istihdama katkısını sürdürdüğünü ortaya koydu.
