2019-2023 dönemini kapsayan On Birinci Kalkınma Planı 8 Temmuz 2019 tarihinde TBMM’ye sunuldu. Bugüne kadar farklı metal sektörü raporları içinde ayrı başlık şeklinde yer verilen Döküm Sektörü, ilk kez bu planda ayrı bir rapor olarak yer aldı.
Söz konusu plana yönelik uygulama alanları konusunda bilgilendirme yapılması, sektör temsilcilerinin görüş ve önerilerinin bir rapor haline getirilip sunulması amacıyla T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile OSTİM Teknik Üniversitesi işbirliğinde, 9 Temmuz 2019 tarihinde Ostim Konferans Salonu’nda “11 Kalkınma Planı Hazırlık Toplantısı” düzenlendi.
Derneğimizi temsilen Genel Sekreterimiz S. Koray Hatipoğlu’nun katıldığı toplantıda üye kuruluşlarımızdan Makim firmasının Yönetim Kurulu Başkanı Tacettin İleri de yer aldı.
Planın Meclis’e sunulmuş olması sebebiyle Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Daire Başkanlarından Çağatay Emrah Öngüt, önceden planlanan toplantıya katılamadı. Ancak yazılı olarak göndermiş olduğu açılış metninde plana yönelik politika, tedbir ve eylemlerle ilgili paylaştığı bilgilerden, sanayi geneline ve sektörümüz özeline yönelik derlediklerimizi haberin devamında bulabilirsiniz.
Ostim OSB Yönetim Kurulu Başkanı ve Ostim Teknik Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Orhan Aydın açış konuşmasında, uzun süredir üzerinde durdukları konuların plan içinde yer alıyor olmasından duyduğu mutluluğu dile getirerek etkin bir mekanizma ile denetlenecek bir plan olması temennisini iletti.
Ardından geçilen panel oturumunda, oturum başkanı, Ostim Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Murat Yülek, resmi kalkınma planı hazırlayan ve hazırlamayan ülkeler olduğunu, ancak “kalkınma” başlığı altında olmasa da birçok ülkenin buna yönelik plan ve program yaptığını belirtti. Strateji ve Bütçe Başkanı Naci Ağbal’ın, önümüzdeki 5 yılın sınai dönüşüm yılı olması yönündeki düşüncesini hatırlatarak, 11. Kalkınma Planı’nda sanayinin ön planda olduğunu vurguladı. Bu kapsamda sektör ve kurum temsilcilerinin görüşlerinin da alınması amacıyla bu toplantının düzenlendiğini, burada konuşulan konuların rapor haline getirilerek Cumhurbaşkanlığına sunulacağını belirtti. Önceki plandan farklı olarak bu planda birçok konuda derine inilerek net projeler ortaya konduğunu belirtti.
Panel konuşmacılarından Prof. Dr. Kerim Çetinkaya, ‘3. Nesil Üniversite’ başlıklı sunumuyla Ostim Teknik Üniversitesi’nin müfredatı ve eğitim yaklaşımlarıyla ilgili bilgi paylaştı. Son olarak da üniversitenin öğretim görevlisi Dr. Doğan Karakaya, ‘Lojistik 4.0’ sunumuyla endüstri 4.0 uygulamalarına yönelik bilgiler ve ülkemizin sanayileşme adımındaki konumuna yönelik verileri sundu.
Toplantının son bölümünde ise, rapor oluşturulup Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’na sunulmak üzere katılımcı sektör ve kurum temsilcilerinin plana yönelik analiz, görüş, beklenti ve önerileri alındı.
Plan hazırlıkları sürecinde sektörümüze ilişkin oluşturulan raporun raportörlüğünü Derneğimiz Genel Sekreteri S. Koray Hatipoğlu yapmıştı. Burada da yer verilen ve sanayimizin gelişmesine olumlu katkı sağlayacak tespit, görüş ve önerilerinden ön plana çıkanlarını, Cumhurbaşkanlığına sunulacak raporda yer alması amacıyla, toplantının bu bölümünde söz alarak tekrar vurguladı. Bunlar özetle şöyle:
- Planda belirlenmiş olan ve birçok yerde vurgu yapılan öncelikli sektörlere yönelik politika ve tedbirler belirlenirken, bunlara destek olan, olmazsa olmaz yan sektörler de göz önünde bulundurulmalı. Öncelikli sektörler içinde yer alan otomotiv, makine, raylı sistemler sektörleri, metal döküm sektörü olmadan üretim yapamaz.
- Metal döküm sektörü, üretim yöntemi ve süreçleri itibariyle diğer ana metal üretim yöntemlerinden farklı olmasına rağmen bugüne kadarki raporlarda hep diğer metal raporlarının altında bir başlık olarak yer almıştı. Hem ortak temsiliyet konusunda hem de süreçler, teşvikler, planlar vb. konularda sektörel uyumsuzluklar oluşması sebebiyle bu durum sorun teşkil etmekteydi. İlk kez bu plan çalışmasında metal döküm sektörünün kendine ait bir raporunun olması sevindirici oldu.
- Hammaddede yurt dışına bağımlılık, birçok sektörde olduğu gibi döküm sektörü için de ciddi bir sorun… Geçen yıl yüzde 44, son iki yılda toplam yüzde 130 oranında artış gösteren döküm hammaddesinin ülkemizde üretimi için kaynak bulunmasına rağmen yapılmıyor olması sektörün gelişiminin önünde engel olarak duruyor. Buna yönelik adımlar atılmalı.
- İnsan kaynakları sorunu sektör açısından ciddi sorun olarak ortaya çıkıyor. İşsizliğini giderek arttığı ortamda dökümhanelerimiz, eleman yetersizliğinden dolayı ciddi sıkıntılar yaşıyor. Ağır sanayide eleman istihdamına yönelik ayrı teşvik düzenlemelerine ihtiyaç var.
- Planda da vurgulandığı gibi eğitim sisteminin hem sanayiye hem de olası yeni iş kollarına yönelik düzenlenmesi gerekliliğine bir da raporumuzda vurgu yaparak birçok öneri getirmiştik.
- Satın alma paritesine göre Türkiye, şu anda Avrupa’da en pahalı elektrik enerjisi kullanan ülke durumunda… Buna yönelik ve AB ülkelerinde sanayide kullanılan elektrik ile ilgili teşvikler konusundaki kapsamlı raporumuzu Bakanlık yetkilileri ile de paylaşmıştık. Artan tüketime göre belirlenecek fiyat uygulaması veya buna benzer AB ülkelerinde uygulanan teşvik mekanizmalarının Türk sanayisi için de uygulamaya konması önem arz ediyor.
- Teşvik uygulamalarında sektör özelinde uygulamalara da ihtiyaç bulunuyor. Örneğin ürün esaslı teşvik kapsamında kurulan bir üretim hattı farklı ürünlerde de kullanılabilecekken, bu durumda teşvik kapsamından çıkarılıyor. Süreç esaslı teşvik yöntemi uygulanmalı.
- Benzer durum gümrük uygulamalarında da karşımıza çıkıyor. Döküm için önemli bir kalem olan kullanılmış modellerin yurt dışından getirilmesinde önceden fatura bedeli esas alınıyordu. 2016 yılında, sektör dinamikleri gözetilmeden yapılan ithalat tebliği düzenlemesi sebebiyle söz konusu modeller kullanılmış eşya sınıfına sokularak, ağırlık başına vergilendirilmeye gidildi. Bu durum kimi parçaların üretiminde, modelin fiyatının, bundan üretilen döküm malzemesinden daha pahalı hesaplanmasına yol açmaktadır. Sektör odaklı düzenlemeye ihtiyaç var.
- Yoğun çalışılan ihracat pazarlarındaki daralmalardan en az şekilde etkilenmek için Pazar çeşitliliği önem arz ediyor. Yurt dışı tanıtım faaliyetlerini daha önce sektörel kuruluşlar yapabiliyorken şu anda yalnızca ihracatçı birliklerinin buna yetkili olması, onların da birçok sektörle aynı anda uğraşıyor olmasından kaynaklı olarak odaklanma sorunu yaşıyor olmaları bu konuda eskisi gibi etkin organizasyonlar yapmamızı zaman zaman engelliyor. Buna yönelik düzenlemeler yapılmalı.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Daire Başkanı Çağatay Emrah Öngüt tarafından, 11. Kalkınma Planı'nda yer verilen politika, tedbir ve eylemlere yönelik paylaşılan özet bilgiler şöyle:
- Plana dair hazırlıkların aslında geçen yıl hazırlanmış. Fakat Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemine geçiş sürecinin getirdiği yapılanma ve düzenlemeler sebebiyle planın kabulü bu yıla kalmış.
- Plan, ülkemizin her alanda verimliliği artırarak, milli teknoloji hamlesiyle uluslararası düzeyde rekabet gücü kazanmasına yönelik daha fazla değer üreten bir ekonomik ve sosyal kalkınma süreci öngörüyor.
- Plan dâhilindeki ekonomik öngörülere göre büyüme oranı yıllık %4,3 olarak tahmin ediliyor. Plan dönemi sonunda kişi başına düşen gelirin 12 bin 484 dolara ulaşması öngörülüyor. Bu doğrultuda dönem sonundaki işsizlik oranının da yüzde 9,9’a gerilemesi planlanmış.
- Plan genelinde sektörel önceliklendirme yaklaşımının benimsendiği görülüyor. “Verimlilik artışını dinamik kılacak teknolojik yenilenmenin hızlandırılması” ve “İstikrarlı büyümenin dinamiği olarak değerlendirilen imalat sanayisinde yapısal dönüşümün sağlanması” konularına vurgu yapılmış.
- Belirlenen öncelikli sektörler:
o Kimya
o İlaç-tıbbi cihaz
o Makine-elektrikli teçhizat
o Otomotiv
o Elektronik
o Raylı sistem araçları
- Plan kapsamında, üst düzey bir karar ve koordinasyon mekanizması oluşturulması adına, Cumhurbaşkanı’nın başkanlığında bir “Sanayileşme İcra Kurulu” oluşturulacak. Ortak strateji geliştirilmesi, kurumlar arası eşgüdümün sağlanması, sanayi stratejileri uygulamalarının izlenmesi, kamu alımlarına ve yerli üretime ilişkin esasların belirlenmesi ve kamu idarelerinin ortak alımlarının sağlanması, sanayileşmeye ilişkin bütçe kaynağının kullanılması gibi konularda faaliyet gösterecek kurulun sekreteryasını Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yürütecek.
- Finansal yapıya yönelik politika ve tedbirler:
o Banka kredilerinde imalat sanayisinin payı yükseltilecek,
o Yatırım teşvik sistemiyle ilave destekler sağlanacak,
o Kredi Garanti Fonunun yüzde 50’si imalat sanayisine tahsis edilecek,
o KOSGEB desteklerinden imalat sanayisine ayrılan pay yüzde 75’e çıkarılacak.
- Kurumsal kapasiteye yönelik politika ve tedbirler:
o Nitelikli uzman havuzu oluşturularak firmaların buradan alacakları hizmetler desteklenecek,
o Uluslararası şirket satın alma ve teknoloji transferi desteklenecek,
o Firma birleşmelerine yönelik destek programı uygulanacak,
o KOBİ’lerin kümelenme işbirliklerine destek sağlanacak,
o Ölçek büyüten firmalara ilave istihdam desteği sağlanacak,
o İmalat sanayisindeki STK’lar için kapasite geliştirme programı uygulanacak,
o Standardizasyon, uygunluk değerlendirme gibi kalite altyapısına ilişkin alanlar iyileştirilecek.
- Gelişmiş iş ve yatırım ortamına yönelik politika ve tedbirler:
o Kamu politikaları ve düzenlemelerinde şeffaflık, istikrar, güvenilirlik ve öngörülebilirlik sağlanacak,
o Rekabetçi ortamın geliştirilmesi sağlanacak,
o Etkin teşvik programlarıyla üretim yapısının güçlendirilmesi sağlanacak,
o Teknolojik dönüşümü sağlayacak uluslararası doğrudan yatırımlar artırılarak Türkiye’nin üretim merkezi haline gelmesi sağlanacak,
o Bu amaçla kamu ile yatırımcı arasında yatırım ombudsmanlığı sistemi oluşturulacak,
o Yatırımlara ilişkin tüm süreçlerin ve işlem sürelerinin önceden ilan edilmesi sağlanacak,
o E-Belediye uygulaması yaygınlaştırılacak,
o Noter onayı aranan işlemlerin sayısı ve maliyetleri azaltılacak,
o İcra ve iflas işlemleri hızlandırılacak,
o Bakanlıklarda “Yatırım Koordinasyon Birimleri” kurularak öncelikli sektörlerde Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı uygulanmaya başlanacak,
o Hibe desteğini de içeren yatırım teşvik sistemine geçilecek,
o Teşviklerin sadeleştirilmesi ve öncelikli sektörlere ağırlık verilmesi sağlanacak,
o 64 OSB, 31 KSS, 18 Endüstri bölgesi tamamlanacak,
o Yatırım için araziye erişim kolaylaştırılacak,
o Mevcut OSB’lerin altyapıları iyileştirilecek,
o Uluslararası yatırımların çekilebilmesi için proje bazlı teşvik sisteminde stratejik ürün, ileri teknoloji ve ihracata yönelik yeni yatırımlara öncelik verilecek,
o Yatırım Ofisinin tek durak ofis olması sağlanacak,
o Yatırım süreçlerine ilişkin tüm süreçlere yönelik Sektörel Yatırım Yol Haritaları hazırlanacak,
o Merkezi Yatırım Bilgi Sistemi kurularak yatırım süreçleri hızlandırılacak,
o Yerli şirketlerin uluslararası yatırımcılarla eşleştirilmesi sağlanarak işbirlikleri geliştirilecek,
o Teknoloji transferine dayalı yatırımlar ilave olarak desteklenecek.
- Üstün kapasiteli işgücüne yönelik politika ve tedbirler:
o Mesleki beceri envanteri çıkarılacak,
o Meslek liseleri ve MYO’ların öncelikli sektörlere göre ihtisaslaşması sağlanacak,
o Teknolojik donanımlarının yenilenmesi, uygulamalı eğitim yapması ve nitelikli eleman yetiştirmeleri sağlanacak,
o Sanayinin duyduğu işgücü profiline göre müfredat güncellemesi yapılacak,
o Nitelikli ve deneyimli yabancı işgücünün ülkemize gelişi teşvik edilecek,
o Sanayide nitelikli çalışanlara daha fazla ve farklılaşmış destekler sağlanacak,
o Öncelikli sektörlerde dijital beceriler geliştirilecek.
- Enerji altyapısına yönelik politika ve tedbirler:
o Enerjinin sürekli, kaliteli, güvenli ve asgari maliyetlerle sağlanması amacıyla imalat sanayisine yönelik elektrik iletim hattı ve trafo merkezleri tamamlanacak,
o OSB’lerin doğalgaza erişimi sağlanacak,
o Trakya’da sanayinin elektrik arz güvenliğinin sağlanması amacıyla Anadolu-Trakya arasında iki adet denizaltı kablosu ve kara bağlantısı inşa edilecek,
- Lojistik altyapısına yönelik politika ve tedbirler:
o Demiryolu yatırımlarında yük taşımacılığına odaklanılması amacıyla karasal yük taşımacılığında demiryolunun payı yüzde 5,15’ten 10’a çıkarılacak.
o 38 adet OSB, özel endüstri bölgesi, liman ve serbest bölge ile 36 adet üretim tesisine 294 km uzunluğunda demiryolu hattı yapılacak,
o Yük taşımacılığına yönelik demiryolu projeleri tamamlanacak, mevcutlar modernize edilecek,
o Demiryollarında 2 bin 657 km’lik elektrik ve 2 bin 654 km’lik sinyal yatırımı yapılacak,
o Yük ağırlıklı ilk yolları projeleri tamamlanacak,
o İstanbul ve Sabiha Gökçen havalimanları demiryolu bağlantıları yapılacak,
o Çandarlı ve Filyos limanları tamamlanacak,
o Doğu Akdeniz bölgesinde transit yük odaklı, büyük ölçekli bir ana liman oluşturulacak,
o İstanbul’un uluslararası hava kargo ve aktarma merkezi olması temin edilecek,
o Çukurova Havalimanı tamamlanacak.
- İleri dijital dönüşüme yönelik politika ve tedbirler:
o Öncelikli sektörlerde üretkenliğin ve rekabet gücünün artırılması amacıyla endüstriyel bulut platformu kurulacak,
o Bu amaçla teknoloji tedarikçilerine finansal teşvik verilecek,
o İmalatçı firmaların dijital dönüşüm projeleri desteklenecek,
o Dijital Dönüşüm Ürün Geliştirme Destek Programı uygulanacak,
o 14 adet Yetkinlik ve Dijital Dönüşüm Merkezi kurulacak,
o Sanayide Dijital Dönüşüm Platformu’nun kurumsallaştırılması sağlanacak.
- Kritik teknolojiler ve Ar-Ge’ye yönelik politika ve tedbirler:
o Orta ve yüksek teknoloji sektörlerine yönelik Ar-Ge ve yenilik destek sistemi uygulanacak,
o Ar-Ge harcamalarında özel sektörün payının yüzde 57’den yüzde 67’ye yükseltilmesi sağlanacak,
o Kritik teknolojilerde altyapı ve nitelikli insan kaynağı güçlendirilecek,
o Ar-Ge’nin ticarileştirilmesine yönelik destek mekanizmaları güçlendirilecek,
o Yüksek teknolojili ürün geliştirme için firma konsorsiyumları desteklenecek,
o Sanayide doktoralı araştırmacı yetiştirilecek ve istihdamı teşvik edilecek,
o Prototip geliştirme için teknoloji uygulama merkezleri oluşturulacak.
- Sadece yukarıda belirtilen öncelikli sektörlere yönelik tedbirler:
o Ceyhan Enerji İhtisas Endüstri Bölgesinde arazi tahsisleri yapılacak,
o Çukurova bölgesinde büyük ölçekli petrokimya tesisleri kurulacak,
o İlaç ve tıbbi cihaz üretiminin yer alacağı ve şehir hastaneleri ile ortak çalışabilecek, biri Ankara Sağlık Vadisi olmak üzere üç adet sağlık teknoloji geliştirme bölgesi oluşturulacak,
o Klinik araştırmalar Ar-Ge desteği kapsamına alınacak,
o Büyük ölçekli makine kümelenme programı uygulanacak ve yerli makine alımı ilave olarak desteklenecek,
o Yerli marka otomobil projesinde seri üretim aşamasına geçilecek,
o 5G baz istasyonu geliştirme çalışmaları tamamlanacak,
o Raylı sistem araçlarının yerli imkanlarla üretilmesi sağlanacak.
- Öncelikli sektörlere ilave olarak;
o Savunma elektroniğinde elde edilen kabiliyetlerin sivil alana transferi desteklenecek,
o Kamu alımları ve düzenlemeleri yoluyla yerli üretim geliştirilecek,
o Mühendislik ve müşavirlik firmalarına yönelik özel destek programı tasarlanacak,
o İhracat pazarlarındaki teknik düzenleme kaynaklı yatırım ihtiyacını karşılamaya yönelik destekler verilecek.
